وسیله داخل رحمی یا آی. یو. دی
یکی از وسایل پیشگیری از بارداری برای مدت طولانی است که مورد تائید سازمان جهانی بهداشت بوده و در برخی از کشورهای در حال رشد، یکی از پرمصرف ترین و رایج ترینوسایل پیشگیری از بارداری محسوب می شوند.
دو نوع آی. یو. دی وجود دارد، در یک نوع مقدار کمی فلز مس و در نوع دیگر پروژستین یا فرم ساختگی هورمون پروژسترون تعبیه شده است. محل اصلی قرار گرفتن آن در حفره رحم است. این وسایل را در صورت نیاز میتوان تنها پس از یک معاینه پزشکی به کار برد. در ضمن نیازی به تصمیم گیری روزانه در مورداستفاده از آنها نیست.دخالت مصرف کننده در نحوه استفاده از آن بسیار ناچیز است.
چگونه از بارداری جلوگیری می کنند؟
وجود IUD در رحم با نامناسب کردن محیط داخل رحم مانع از بارداری می شود. التهاب مختصر ناشی از حضور این وسیله در رحم موجب آسیب دیدگی یا تخریب اسپرمها و تخمک می شود و در صورتیکه عمل لقاح انجام شود، مانع جایگزینی مناسب تخم لقاح یافته در جداره داخلی رحم خواهد شود.
آِیا در دوران شیردهی می توان از این وسیله (IUD) استفاده کرد؟
بله. با گذشت 6 هفته از زایمان، زمانی که رحم به وضعیت قبل حاملگی باز می گردد، می توان انواع آی یو دی را در رحم قرار داد بدون اینکه بر مقدار یا کیفیت شیر مادر تاثیری داشته باشد.
چقدر در پیشگیری از حاملگی موثر است؟
IUD یکی ار مطمئن ترین روشهای جلوگیری از بارداری است بطوریکه در طول یک سال از 1000 نفر استفاده کننده از این وسیله حدود 1 تا 6 نفر (بر حسب نوع IUD) باردار می شوند. این مقدار به اندازه روش دائمی بستن لوله های رحم است با این مزیت که هر زمان که فرد بخواهد، قابل برداشتن است. البته روشهایی مانند استفاده از قرص نیز ممکن است به همین اندازه یا بیشتر موثر باشند اما در صورتیکه به درستی مصرف شوند. در استفاده از IUD پزشک یا ماما آنرا قرار می دهد و کافیست هر ماه توسط خود فرد چک شود.
آیا بعد از برداشتن، بر میزان باروری من تاثیر می گذارد؟
خیر. آی یو دی را می توان در هر زمان از سیکل قاعدگی برداشت و از همان زمان هم اقدام برای بارداری را آغاز کرد. قابلیت باروری شما همانند پیش از گذاشتن IUD خواهد بود.
چگونه باید آنرا تهیه کنم؟
از آنجا که این وسیله باید توسط پزشک یا ماما گذاشته شود، شما باید به ایشان مراجعه کنید یا با مراجعه به مرکز بهداشتی و درمانی محله خود درخواست این روش را برای پیشگیری از حاملگی بنمائید.
بهترین زمان برای گذاردن آی. یو. دی در روزهای پایان عادت ماهانه است، زیرا گذاردن آن در این زمان راحتتر است و احتمال بارداری نیز وجود ندارد. اما فقط محدود به همین زمان نیست و برای خانمی که مطمئن است باردار نیست، در هر زمانی می توان آی. یو. دی گذاشت. در غیر از زمان خونریزی پریود، پزشک یا ماما برای اطمینان از باردار نبودن شما یک تست حاملگی درخواست می کند و برای اطمینان از نبود عفونت و التهاب لگنی شما را معاینه خواهد کرد. معمولا در مراجعه بعدی، وقتی که جواب آزمایش شما آماده شود، IUD را برای شما قرار می دهد.
چگونه جای گذاری می شود؟
پزشک یا ماما هنگام جای گذاری IUD از شما می خواهد تا روی تخت مخصوص معاینه بروید، سپس واژن را باز کرده و محل را استریل می کند، برای باز نگه داشتن دهانه رحم از وسیله ای استفاده می کند که ممکن است برای شما درد مختصری را ایجاد کند. پس از اندازه گیری عمق رحم، با استفاده از یک اپلیکاتور، IUD را داخل رحم قرار می دهد. در این مرحله ممکن است احساس انقباض داشته باشید.
با خروج اپلیکاتور، شاخه های T مانند ای یو دی باز می شود و دو رشته نخ نازک متصل به آن از دهانه رحم خارج شده و تا واژن امتداد می یابد. کل این مراحل بیش از چند دقیقه بطول نمی انجامد. ممکن است دردهای انقباضی مانند درد قاعدگی داشته باشید که برای کاهش آن می توانید یک ساعت قبل از یک مسکن مانند ایبوبروفن استفاده کنید.
شما باید در قاعدگی بعدی برای معاینه نزد پزشک یا مامای خود بروید. او هنگام معاینه مطمئن می شود که آیا IUD در محل خود قرار دارد و آیا گذاشتن آن منجر به عفونت نشده است؟ در ضمن این معاینه باید هر ساله تکرار شود.
آیا لازم است در آغاز مصرف از یک روش دیگر نیز برای جلوگیری از بارداری استفاده کنم؟
بله. برای اطمینان بیشتر، باید که در ماه اول بعد از گذاشتن IUD، از یک روش دیگر برای پیشگیری از بارداری استفاده کنید.
چطور مطمئن باشم که IUD در محل خود قرار دارد؟
شما باید بطور منظم حضور آنرا در محل کنترل کنید.
روش کنترل
ممکن است پزشک یا مامای شما روش کار را برایتان توضیح دهد. ابتدا دستهایتان را بشوئید. می توانید روی زمین چمباتمه بزنید (مانند نشستن روی توالت)، روی توالت فرنگی بنشینید یا فقط یک پا را روی صندلی بگذارید. سپس انگشت خود را داخل واژن ببرید تا جایی که دهانه رحم را لمس کنید، در این حالت باید انتهای دو نخ را لمس کنید. کافیست آنها را با نوک انگشتتان لمس کنید؛ نباید زیاد دستکاری کنید!
اگر نتوانید محل نخها را تعیین کنید یا اگر خود IUD را لمس کردید باید به پزشک یا مامای خود مراجعه کنید. در این مدت باید از یک روش مطمئن دیگر برای جلوگیری از بارداری استفاده کنید. چون وقتی آی یو دی در محل مناسب خود در رحم نباشد، در پیشگیری از حاملگی موثر نیست.
اگر شما نتوانید نخها را لمس کنید و پزشک یا ماما هم نتواند در معاینه آنها را پیدا کنی، باید از سونوگرافی استفاده کرد تا مشخص شود آیا IUD در محل خود قرار دارد یا بیرون آمده است. در 2 تا 8 درصد خانمها IUD در طول یک سال اول بیرون می آید. این احتمال در خانمهای با سن کمتر از بیست سال، آنها که هرگز باردار نشده اند، افرادی با خونریزی قاعدگی خیلی زیاد یا پریودهای دردناک همراه با کرامپ شکمی، بیشتر است.
اگر IUD شما بیرون آمده باشد می توانید دوباره اقدام به گذاشتن IUD کنید. اما 30% احتمال خروج مجدد آن وجود دارد.
زمان کنترل
بهتر است در یک ماه اول هر هفته و سپس هر ماه وجود آنرا بررسی کنید. بخصوص بعد از خونریزی پریود زمان مناسبی است زیرا احتمال اینکه IUD طول خونریزی قاعدگی بیرون بیاید بیشتر از سایر اوقات است.
چگونه برداشته می شود؟
زمانی که باید IUD شما برداشته شود، پزشک یا ماما مشابه آنچه برای گذاشتن توضیح داده شد عمل می کند. نهایتا با یک گیره نوک نخ ها را گرفته و آنرا بیرون می کشد. بازوهای T مانند آی یو دی که انعطاف پذیر هستند، خم شده و از دهانه رحم خارج می شوند. در این زمان ممکن است شما احساس انقباض داشته باشید. اگر بخواهید به استفاده از IUD برای پیشگیری از بارداری ادامه دهید، در همین جلسه برای شما IUD جدیدی گذاشته می شود.
اگر تصمیم به بارداری داشته باشید، هر زمان از سیکل قاعدگی که آماده باشید می توان IUD را خارج کرد. اما اگر بخواهید با یک روش دیگر ادامه دهید، بهتر است این موضوع را با پزشک یا مامای خود مطرح کنید. شاید بهتر باشد آنرا پس از شروع (مثلا قرص) بردارید تا از تاثیر روش دوم مطمئن شوید.
IUD چه تاثیری بر قاعدگی دارد؟
خونریزی قاعدگی طولانی تر و بیشتر می شود و ممکن است دردهای دوران قاعدگی نیز تشدید شود. در موارد استفاده از IUD حاوی مس ممکن است خونریزی بقدری شدید باشد که برای جلوگیری از کم خونی تجویز آهن لازم باشد.
البته در انواع حاوی پروژستین پس از گذشت چند ماه مقدار و زمان خونریزی قاعدگی بشدت کاهش می یابد.
عوارض جانبی استفاده از IUD چیست؟
معمولا عارضه جانبی استفاده از IUD زیاد نیست. در انواع حاوی پروژستین ممکن است آکنه، سردرد، درد و سنگینی در پستانها و افسردگی بروز کند که با گذشت زمان بهبود می یابد. این عوارض مشابه سایر روشهای هورمونی پروژستین تنها هستند و بعلت کمتر بودن مقدار این هورمون در خون استفاده کنندگان از IUD، شدت عوارض نیز کمتر از سایرین است.
آیا استفاده از آن مزایایی برای سلامتی دارد؟
پزشکان استفاده از انواع حاوی پروژستین را بعلت کاهش خونریزی قاعدگی، در افرادی که پریودهای شدید و دردناک دارند توصیه می کنند. این موضوع خطر ابتلا به کم خونی فقر آهن را در این افراد کاهش می دهد.
بعضی از مطالعات نشان داده است که استفاده از IUD خطر ابتلا به سرطان رحم را نیز کاهش می دهد.
آیا استفاده از آن مخاطراتی دارد؟
در هفته های اول پس از گذاشتن IUD خطر ابتلا به بیماری التهابی لگن (PID) وجود دارد. در این بیماری ممکن است عفونت در رحم، لوله های رحمی و تخمدانها انتشار پیدا کند و منجر به اختلالاتی شود که فرد را برای بارداری آینده دچار مشکل نماید. در موارد نادر این بیماری ممکن است کشنده باشد. بنابراین بررسی از نظر عفونت لگنی اولین و مهمترین دلیلی است که فرد باید در فاصله چند هفته تا یک ماه بعد از گذاردن IUD به پزشک یا ماما مراجعه نماید. این بیماری در صورت تشخیص به راحتی با آنتی بیوتیک قابل درمان است و هر چه زودتر تشخیص داده شود، عوارض درازمدت آن کمتر خواهد بود.
در موارد اندکی ممکن است علیرغم داشتن IUD حاملگی اتفاق افتد و در اینصورت احتمال قرار گیری تخم در خارج از رحم و بروز بارداری خارج رحمی بیشتر خواهد بود. این وضعیت بسیار جدی بوده و نیاز به اقدام درمانی سریع دارد.
بندرت پارگی رحم در حین گذاشتن IUD رخ می دهد و خونریزی و آسیب جدی را موجب می شود که می تواند منجر به اقدام جراحی برای درمان شود.
چه کسانی نباید از این وسیله استفاده کنند؟
در درجه اول خانمهایی که احتمال می رود باردار باشند. بعلاوه شما نباید از IUD بعنوان یک روش پیشگیری از حاملگی استفاده کنید اگر یکی از شرایط زیر را داشته باشید:
• ابتلا به التهاب و عفونت لگنی یا سابقه ابتلا به آن در 3 ماه گذشته
• ابتلا کنونی به یکی از بیماریهای مقاربتی یا بودن در معرض خطر ابتلا به آنها
• عفونت چرکی دهانه رحم که در آن التهاب دهانه رحم به سادگی منجر به خونریزی شده و ترشحات موکوسی همراه با چرک دارد.
• ابتلا به عفونت پس از زایمان یا عفونت پس از سقط، یا سابقه ابتلا به آن در سه ماه گذشته
• خونریزی واژینال غیر معمول با علت نامشخص
• ابتلا به سرطان رحم
• وجود فیبروم یا اختلالات ساختمانی رحم که گذاشتن IUD را ناممکن می کند
• بعلاوه شما نمی توانید از انواع حاوی پروژستین استفاده کنید اگر مبتلا به سرطان پستان یا بیماریهای کبدی باشید و نیز نباید از انواع حاوی مس استفاده کنید اگر به فلز مس آلرژی داشته یا مبتلا به بیماری نادر ویلسون باشید.
چه علائمی نشان می دهد که مشکل پزشکی ناشی از مصرف IUD ایجاد شده است؟
نشانه های خطری که باید در حین مصرف IUD نسبت به آنها هوشیار باشید عبارتند از:
درد شدید یا تیرکشنده در لگن یا پائین شکم، تب بدون علت مشخص، ترشحات غیر معمول یا با بوی تعفن، زخم و ناراحتی در واژن، درد در حین مقاربت، لکه بینی یا خونریزی بعد از نزدیکی یا در فاصله بین دو پریود، خونریزی شدید یا طولانی.
با مشاهده هر یک از علائم فوق باید سریعا با پزشک یا مامای خود تماس بگیرید. همچنین اگر مشکوک هستید که حامله باشید، مثلا با تاخیر طولانی در پریود و وجود علائمی چون حساسیت در پستانها و ویار، حتما با پزشک یا مامای خود تماس بگیرید.
موارد دیگری که در صورت مشاهده باید با پزشک یا مامای خود تماس بگیرید عبارتند از:
• زمانی که IUD شما بیرون آمده،
• اگر انتهای نخها را لمس نمی کنید، حتی در مواردی که بنظر می رسد موقعیت نخها نسبت به همیشه تغییر کرده و بلندتر یا کوتاهتر شده،
• اگر شما یا همسرتان در حین آمیزش چیزی را در انتهای واژن احساس می کنید،
• و وقتی حدس می زنید ممکن است در معرض ابتلا به بیماریهای مقاربتی قرار گرفته اید، حتی اگر هیچ علامت مشخصی نداشته باشید.
استفاده کنندگان انوع حاوی پروژسترون علاوه بر موارد فوق باید در صورت ابتلا به یرقان یا زردی و بروز سردرد شدید یا میگرن نیز با پزشک خود تماس بگیرند.
اگر همراه با داشتن IUD باردار شوم، چه می شود؟
در صورت وقوع حاملگی، اولین نکته ای که پزشک یا مامای شما می خواهد بداند این است که بارداری خارج رحمی در شما اتفاق نیافتاده باشد. برای این کار او شما را معاینه داخلی کرده و برایتان آزمایش خون و سونوگرافی درخواست می کند.
اگر بارداری نابجا وجود نداشته باشد، شما می توانید تصمیم بگیرید که به حاملگی خود ادامه دهید. در اینصورت اگر انتهای نخ ها مشخص باشد IUD شما بدون اقدام تهاجمی خارج می شود. اگر چه خارج کردن وسیله بندرت موجب سقط می شود، اما بهتر از نگه داشتن آن است زیرا خطر سقط بعلت عفونت را بالا می برد و سلامتی شما و جنین را بشدت به مخاطره می اندازد.
