رازهـایـی دربـاره ایــدز کـه کـسی جـرات گـفتـنش را نـداشت !

خیلی وقت ها خیلی از مسایل بد و ناگوار را از خودمان دور تصور می کنیم و به زبان ساده تر فکر می کنیم که این اتفاقات فقط برای دیگران می افتد و به سراغ ما نمی آید. از تصادفات رانندگی که همه ساله جان نزدیک به 20 هزار نفر را در ایران می گیرد تا بیماری های سخت مثل سرطان. البته این را در حرف های خودمان می گوییم که عمر دست خداست و این را همه ما می دانیم که هیچ انسانی از هیچ رخدادی مصون نیست؛ اما نمی دانم چه باوری موجب می شود خیلی از خطراتی را که در نزدیکی مان وجود دارد نادیده بگیریم؛ مثل همان خطر تصادفات رانندگی یا بیماری های سختی مثل سرطان که البته اولی قابل پیشگیری است و دومی تا حدی قابل درمان. اما وقتی سخن به بیماری ایدز می رسد، وضع بدتر هم می شود چراکه دیگر آن را خیلی بیشتر از موارد دیگر از خودمان دور می دانیم. بر اساس خیلی از تصورات غلط، گویی ایدز یک بیماری برای مردمان کشورهای دیگر یا برای مردمان بی بند و بار است و هیچ وقت نمی تواند به سراغ ما بیاید ...

و اما خودشان پیشنهاد کردند خط قرمزها را بشکنیم. خودشان گفتند گاهی باید برای رفع خطر از خط قرمز ها گذشت. باور نمی کنید؟ پس باید حرف های علی اکبر سیاری، معاون بهداشتی وزیر بهداشت را بخوانید که همین تازگی در نشست خبری به مناسبت روز جهانی ایدز اعلام کرد: "گاهی به خاطر خطر باید از خط قرمز عبور کرد. رسانه ها باید در این زمینه خط شکنی کنند."

ما حرف های سیاری را در گیومه گذاشته ایم که نشان دهیم آن را دقیقا به نقل از خودش بدون کم و کاست، منتشر کرده ایم. همین حرف هاست که باعث شده دل و جرات پیدا کنیم و امروز مطلبی را منتشر کنیم که شاید شما را به علت بی پرده گفتن برخی مسائل، متعجب کنید؛ مسائلی که شاید تاکنون مشابه شان را در رسانه های دیگر نخوانده باشید اما با توجه به آمار فزاینده ایدز به نظر می رسد دیگر وقتش رسیده که خیلی از ناگفته ها در این حوزه، گفته شود و شاید حتی تا حدودی هم دیر شده باشد.

به گزارش روزنامه جام جم: بخشی از مطالب گردآوری شده در این پژوهش، ترجمه قسمت های مهمی از متون و مقالات منتشر شده در سایت های حمایت از مبتلایان به ایدز در کشورهای دیگر و بخشی نیز از سایت های اطلاع رسانی درباره این بیماری در ایران و گفته های مسئولان وزارت بهداشت است.

بر اساس آخرین آمارهای اعلام شده از سوی وزارت بهداشت بیش از 27 هزار نفر در ایران مبتلا به ایدز هستند اما پژوهش های علمی در دنیا نشان داده است که همیشه آمارهای واقعی مبتلایان به ایدز در کشورها، باید چهار برابر آمارهای رسمی و شناسایی ارزیابی شود که یعنی شمار واقعی مبتلایان به این بیماری در کشورمان احتمالا باید بیش از 100 هزار نفر باشد.

ایدز بیماری نقص سیستم ایمنی است. در این حالت بدن دیگر قادر به کشتن میکروبها و ویروسها نیست و با گذشت زمان، فرد حامل ویروس HIV، بیشتر و بیشتر بیمار می شود و سرانجام شدیداً به یکی از بیماری های خاص? مبتلا می شود. در این مرحله می شود گفت که فرد به ایدز مبتلا شده است و این مرحله سراشیبی به سوی مرگ است.
فرد حامل ویروس HIV الزاماً به ایدز مبتلا نیست چون هنوز بیماری او آشکار نشده است اما می تواند در طول زمانی که ویروس را در بدنش حمل می کند و از دید جامعه سالم به نظر می رسد، آن را به دیگران نیز منتقل کند. ویروس HIV در خون و ترشحات جنسی فرد مبتلا و نیز شیر پستان زن آلوده، یافت می شود. این ویروس از طریق عطسه، دست دادن، بزاق دهان یا استفاده از لباس های فرد مبتلا، قابل انتقال نیست.

در مرحله اول که ویروس وارد بدن می شود معمولاً حالتی شبیه سرماخوردگی پدیدار می شود. به هر حال به هیچ عنوان نمی شود در مراحل اولیه بیماری را از ظاهر بیمار تشخیص داد و از هنگام ورود ویروس ایدز تا مثبت شدن نتیجه آزمایشگاهی که نشانگر آلودگی فرد است حدود 2 تا 12 هفته و گاهی تا 6 ماه طول می کشد.
در مرحله دوم یا نهفتگی که ممکن است 3 تا 20 سال طول بکشد، بیمار هیچ علامتی ندارد و بیشترین انتقال ویروس از او به دیگران، در آن رخ می دهد چون خودش و بقیه هنوز نمی دانند که حاوی ویروس است.

در مرحله سوم با گذشت زمان، سیستم ایمنی توان خود را از دست می هد و علائم بیماری های مختلفی که بدن نمی تواند در برابر آنها از خود دفاع کند، آنقدر تشدید می شود که سرانجام بیمار را شکست می دهد و او می میرد.

شایع ترین الگوی انتقال ایدز در ایران هنوز از راه استفاده از سرنگ مشترک در تزریق مواد مخدر است و شیوه انتقال از طریق رابطه جنسی در رتبه دوم فراوانی قرار دارد. ویروس HIV همچنین از مادرآلوده به جنین داخل رحمش یا کودکی که از شیرش تغذیه می کند، منتقل می شود و از خون و فرآورده های خونی نیز قابل انتقال است.

منظور از رابطه جنسی ناایمن یا بدون محافظت، رابطه جنسی بدون کاندوم با فرد آلوده به ویروس است چرا که نبود آن باعث می شود ویروس از طریق ترشحات جنسی فرد به طرف مقابل منتقل شود. برخی افراد گرچه از این وسیله استفاده می کنند اما روش صحیح استفاده از آن را نمی دانند و خود را در معرض خطر انتقال بیماری قرار می دهند. مورد دیگر نزدیکی محافظت نشده از راه مقعد است که در این زمینه نیز همان روش های بالا برای جلوگیری از ابتلا به ایدز باید رعایت شود.

استفاده از مشروبات الکی و مواد مخدر بویژه مواد مخدر صنعتی همچون شیشه، احتمال ابتلا به ایدز را افزایش می دهد چراکه این نوع مواد باعث بی پروایی جنسی، رابطه جنسی حفاظت نشده و بی دقت، تنوع طلبی جنسی و انتخاب شرکای جنسی نامطمئن می شود.

کمتر از سه سال پیش مرضیه وحید دستجردی، وزیر وقت بهداشت بر اساس پژوهشی اعلام کرد که حدود 50 درصد از زنان خیابانی، به ویروس HIV آلوده اند که نشان می دهد شرکای جنسی آنها بیش از افراد عادی جامعه در معرض خطر ایدز هستند.

شیوع ایدز بر اساس گزارش اخیر وزارت بهداشت، در گروه کودکان کار و خیابان در کشورمان، حدود 4.5 درصد است اما آمار کشوری شیوع ایدز، یک دهم درصد است که یعنی میزان ابتلا به ایدز در کودکان کار و خیابان، 45 برابر سایر افراد جامعه است. این آمار بر مبنای پژوهشی است که دو سال پیش در کشور انجام شده و احتمالاً تاکنون میزان آن بیشتر شده است.

بسیاری از افرادی که ویروس HIV از شرکای جنسی به بدن شان منتقل شده است، درباره راه های انتقال ایدز کاملا آگاهی داشته اند اما همچنان ارتباط جنسی ناایمن داشته اند چرا که باور نمی کردند شریک جنسی آنها هم ممکن است بدون هیچ علامت ظاهری، به ویروس HIV آلوده باشد.

در صورتی که رفتاری پرخطر داشته اید می توانید به یکی از مراکز مشاوره بیماری های رفتاری وزارت بهداشت در نزدیکی محل زندگی تان مراجعه کنید و مطمئن باشید که همه اطلاعات شما در این مراکز محفوظ خواهد ماند و در هیچ شرایطی به مراجع دیگر منتقل نمی شود مگر آنکه خودتان در این باره به مسئولان آن مرکز اجازه بدهید.

روبان قرمزها هم حق حیات دارند

"صادق بودن برایمان گران تمام می شود." این حرف دل خیلی از بیماران مبتلا به ایدز است که اگر پای درد دلشان بنشینید، دوست ندارند به دلایل متعدد، اسم و تصویرشان در رسانه ها منتشر شود. حتی چند سال قبل وقتی عکاس روزنامه می خواست تصویری از پشت سر یکی از بیماران بستری در بیمارستان امام خمینی(ره) تهران ثبت کند، آن بیمار اجازه نداد و می گفت که احتمال دارد بعضی از اقوامش، با همین عکس پشت سر، او را بشناسند و به همه فامیل بگویند که "فلانی ایدز گرفته است."

حال در چنین شرایطی این سوال پیش می آید که چرا پس از گذشت بیش از 26 سال از ثبت اولین بیمار مبتلا به ایدز در ایران، هنوز بسیاری از بیماران مبتلا به ویروس HIV از گفتن نام بیماری شان ابا دارند؛ به گونه ای که حتی برخی از آنها درباره نوع بیماری شان به پدر و مادرشان هم چیزی نگفته اند.

بی گمان جواب این سوال را باید در فرهنگ رایج جامعه در برخورد با این بیماران جستجو کرد. هنوز هم بسیاری از مردم به یک بیمار مبتلا به ایدز به دید یک فرد گناهکار نگاه می کنند و همین موضوع باعث شده اغلب این بیماران تمایل نداشته باشند درباره نوع بیماری شان به نزدیک ترین دوستان خود هم توضیحی بدهند.

در حالی که اگر فرهنگ عمومی به سمتی پیش برود که به جای اتهام زنی، از این بیماران حمایت شود و آنها را از اجتماع طرد نکنند، هم بیماران مبتلا به ایدز از کیفیت زندگی بهتری برخوردار خواهند شد و هم دیگر پنهانکاری و مخفی ماندن بیماری در جامعه کمرنگ تر می شود.

در واقع، اگر با بیماری ایدز، مثل سایر بیماری ها برخورد شود و انگ از روی این بیماری برداشته شود، در نتیجه برنامه کنترل ایدز در کشور هم جان تازه ای می گیرد و آمارهای مربوط به این بیماری هم شفاف تر از قبل خواهد شد. به طور مثال بر اساس آمارهای رسمی، فقط حدود 27 هزار ایرانی مبتلا به ایدز هستند، اما آمارهای غیررسمی تاکید می کند تعداد واقعی بیماران مبتلا به ایدز در ایران، چند برابر آمارهای رسمی است.

برخوردهای غیرعلمی و غیراخلاقی با بیماران مبتلا به ایدز، نه تنها گذران یک زندگی آرام و کم دغدغه را از بسیاری از بیماران مبتلا به ایدز سلب کرده، بلکه سبب شده است حتی آمار دقیقی از تعداد واقعی این بیماران نداشته باشیم و طبیعی است که در این فضای لاپوشانی و پنهانکاری، نمی توان به شکل موثری از گسترش این بیماری جلوگیری کرد.

موج سوم ایدز شروع شده است

ایدز، یک بیماری ویروسی و مسری است که سیستم ایمنی بدن را ضعیف می کند و انسان را حتی در مقابل برخی بیماری های ساده مثل سرماخوردگی آسیب پذیر می کند. این بیماری در کشور ما با سه موج مختلف شیوع داشته است که اولین موج آن را باید به اوایل سال 1366 و انتقال ایدز از طریق واردات فرآورده های آلوده خونی نسبت داد. موج دوم تقریبا ده سال بعد و با انتقال این ویروس از طریق سرنگ های آلوده معتادان تزریقی شدت گرفت.

دکتر احمد علی نقی، پژوهشگر ارشد مرکز تحقیقات ایدز ایران در بیمارستان امام خمینی(ره) تهران در گفت وگو با "جام جم" معتقد است موج سوم این بیماری چند سالی است شروع شده و اگر آن را جدی نگیریم، این ویروس با سرعت بیشتری تکثیر خواهد شد.

وی تاکید می کند: پیش بینی ما این است که تا سال 2015، حداقل 35 درصد موارد انتقال ایدز در ایران از طریق انتقال جنسی باشد و هم اکنون انتقال ایدز از طریق روابط جنسی، معادل و حتی گاهی بیشتر از سرنگ آلوده، افراد را مبتلا می کند.

علی نقی بر این باور است که آمار واقعی بیماران مبتلا به ایدز در کشور، رقمی بین 110 تا 120 هزار نفر است و البته یادآوری می کند که چون بسیاری از بیماران مبتلا به ایدز، هرگز شناسایی نمی شوند، همه آمارهای مبتلا به ایدز در ایران، تخمینی است و هیچ آمار قطعی و موثقی در این زمینه وجود ندارد.

10 درصد از مبتلایان ایدز، تحت پوشش درمان

نبود مراکز درمانی مجهز در همه شهرهای کشور، خدمات محدود بیمه ها، مراجعه نکردن عمدی به مراکز درمانی و مهم تر از همه انگی که به این بیماری زده می شود، سبب شده است بسیاری از بیماران مبتلا به ایدز تحت پوشش درمان قرار نگیرند؛ طوری که به گفته دکتر علی نقی، تنها حدود 10 درصد از کل مبتلایان به ایدز (شامل موارد ثبت شده و ثبت نشده) در کشور، تحت پوشش درمان قرار گرفته اند.

امید، یکی از بیماران جوان مبتلا به ایدز است که در باشگاه زمزم (یکی از انجمن های حمایت از بیماران مبتلا به ایدز در تهران) فعالیت می کند. امید هم درباره هزینه های بالای درمان بیماران مبتلا به ایدز به "جام جم" می گوید: بعد از گران شدن ارز، خیلی از بچه ها نتوانستند دارویشان را تهیه کنند و در حالی که قبلا داروهای دو ماه را در اختیارمان می گذاشتند، اما حالا به زحمت برای پنج روز، دارو در اختیار داریم.

به گفته امید، هزینه درمان یک بیماری مثل هپاتیت سی که در بین بیماران مبتلا به ایدز شایع است، از درمان خود بیماری ایدز گران تر است و با وجود حمایت محدود بیمه ها، برخی بیماران ناچارند ماهانه دست کم 900 هزار تومان برای بدتر نشدن سیر بیماری هزینه کنند و این در حالی است که خیلی از آنها توان جسمی و روحی برای کارکردن ندارند.

جدای از هزینه های درمان، دسترسی عادلانه به برخی امکانات پزشکی کشور نیز برای بیماران مبتلا به ایدز با محدودیت روبه روست و به طور مثال، سالیان سال است بیماران مبتلا به ایدز از پذیرفته نشدن در برخی مراکز دندانپزشکی گلایه دارند و همین مساله باعث شده که خیلی از آنها ترجیح بدهند در مراجعه به مراکز درمانی، اصلا نامی از بیماری شان نبرند.

از سوی دیگر نیز با وجود آن که هم اکنون نزدیک به 440 مرکز مشاوره ویژه بیماران مبتلا به ایدز در کشور وجود دارد، اما افزایش آمار مبتلایان به ایدز در ایران و نهادینه نشدن فرهنگ صحیح برخورد با این بیماران، بوضوح نشان می دهد نهادهای فرهنگسازی همچون رسانه ها باید آموزش های گسترده تری ارائه دهند تا مردم نیز با حمایت از بیماران مبتلا به ایدز و انجام ندادن فعالیت های پرخطر، نقش موثرتری در پیشگیری و کنترل این بیماری ایفا کنند.

زنان، قربانی اصلی موج سوم ایدز

از همان سال 66 تا به امروز (دهم آذر، روز جهانی ایدز)، همواره آمار زنان مبتلا به ایدز در مقایسه با مردان مبتلا به این ویروس، رقم کوچکی بوده است، اما با ورود موج سوم ایدز به کشور، این اختلاف آمارها روز به روز کمتر از قبل می شود. دکتر علی نقی، در توضیح این پدیده نوظهور خاطرنشان می کند که چون موج سوم ایدز و انتقال ویروس از طریق روابط جنسی گسترش پیدا کرده است، در نتیجه آمار زنان مبتلا در موج سوم انتقال ایدز، رفته رفته در حال افزایش است.

وی تصریح می کند: احتمال انتقال ویروس ایدز از مرد به زن، هشت تا ده برابر بیشتر از انتقال ویروس از زن به مرد است، زیرا اسپرم حاوی ویروس در رحم زن باقی می ماند و در نتیجه احتمال ابتلای زنان در موج سوم ایدز، بسیار بیشتر از آقایان است. به گفته این محقق، تا چند سال گذشته زنان حدود 8 درصد از مبتلایان به ایدز در کشور را تشکیل می دادند، اما با ورود موج سوم ایدز، این آمارها به 12 درصد رسیده است و بیم آن می رود که در سال های آینده، این رقم باز هم افزایش پیدا کند.

4 سوالی که درباره ایدز می پرسند

به نقل از روزنامه سلامت: ما سه موج مختلف ایدز را در کشورمان تجربه کرده ایم؛ موج اول در سال 1365، به وسیله فردی مبتلا به هموفیلی وارد کشور شد که فرآورده خونی آلوده به ایدز از کشورهای خارجی دریافت کرده بود. به این ترتیب، موج اول ایدز را می توان موج خون و فرآورده های خونی محسوب کرد. موج دوم، موج اعتیاد تزریقی بود. در این موج، افرادی که به هر دلیلی به تزریق انواع مواد افیونی اعتیاد داشتند، با استفاده از سرنگ های آلوده و مشترک، به بیماری ایدز مبتلا شدند.

این موج تا به امروز هم همچنان ادامه دارد و از نظر آماری، هنوز هم بیشترین میزان ابتلا به ایدز در میان معتادان تزریقی دیده می شود. موج سوم که نگرانی های بسیار شدیدی را هم در کشور ما به دنبال داشته، موج روابط جنسی کنترل نشده یا حفاظت نشده است. متاسفانه، زن ها و بچه ها، بیشترین قربانیان این موج از انتشار ایدز هستند. به همین دلیل هم موج سوم ایدز، بسیار مورد توجه و نگران کننده است.

1. چه کسانی در معرض ابتلا به ایدز قرار دارند؟

معتادان تزریقی و خانواده آنها، به شدت در معرض ابتلا به ایدز قرار دارند. متاسفانه روابط زناشویی بیشتر این افراد، بدون محافظت کامل انجام می شود و در موارد بسیاری، معتاد آلوده که از ابتلا به ایدز هم بی خبر است، باعث آلوده شدن همسر خود می شود. از طرف دیگر، برخی از رفتارهای پرخطر جنسی که خارج از چارچوب خانواده انجام می شوند هم می توانند باعث بالا رفتن احتمال ابتلا به ایدز شوند بنابراین افراد جامعه باید آموزش های لازم را جهت پایبندی به اصول اخلاقی و تعهد به همسر و خانواده ببینند و بدانند که گاهی عواقب رابطه های بدون محافظت، کنترل نشده و خارج از چارچوب خانواده، چقدر سنگین خواهد بود. به علاوه، افرادی که تا به حال برای انجام تاتو یا خالکوبی به مراکزی که از بهداشت آنها اطمینان چندانی نداشته اند مراجعه کرده اند هم باید تاحدی نگران ابتلا به این بیماری باشند. هرچند که احتمال آماری ابتلای به ایدز به این صورت، چندان بالا نیست اما در حدی است که بتوان نگران آن هم بود. ضمن اینکه پزشکان، پرستاران، بهیاران، ماموران اورژانس یا ماموران نیروی انتظامی که تا به حال با افراد مبتلا به ایدز برخورد داشته اند و در طول این برخورد، با خون یا ترشحات بیماران تماس مستقیم پیدا کرده اند نیز باید آزمایش هایی برای اطمینان از سلامت خود انجام دهند.

2. چه کسانی باید به ابتلای خود به ایدز مشکوک شوند؟

هر فردی که رفتار پرخطر اعم از رابطه جنسی محافظت نشده یا اعتیاد تزریقی داشته، باید نگران ابتلا به ایدز باشد و برای اطمینان از سلامت خود، آزمایش های لازم را انجام بدهد. ضمن اینکه اگر فردی به همسر خود شک داشته باشد و احساس کند رابطه خارج از چارچوب خانواده دارد یا به سمت اعتیاد تزریقی کشیده شده است هم می تواند علاوه بر رعایت مسائل لازم هنگام برقراری روابط زناشویی، برای اطمینان کامل، آزمایش ها و مشاوره های لازم در زمینه ابتلا به ایدز را هم انجام بدهد.

3. در چه مراکزی آزمایش ایدز انجام می شود؟

خوشبختانه، مدت هاست کلینیک های مشاوره رفتاری موسوم به مراکز مثلثی در جامعه ما شکل گرفته اند و این مراکز می توانند افرادی که رفتارهای پرخطر در طول زندگی خود داشته اند را راهنمایی کنند. در این کلینیک ها، امکاناتی مانند آگاهی رسانی و نشان دادن رفتارهای درست به افراد مبتلا به ایدز یا آنهایی که احتمالا در معرض ابتلا قرار دارند، وجود دارد و مشاوره های لازم به افراد یا خانواده های مراجعه کنندگان داده می شود. در طول این مشاوره، بیمار یا خانواده اش متوجه می شوند باید کارشان را با دارودرمانی ادامه بدهند یا روند تشخیصی و مشاوره را پی بگیرند. بد نیست بدانید که آزمایش تشخیص ابتلا به ایدز در کلینیک های مشاوره رفتاری یا مراکز مثلثی رایگان انجام می شود ولی انجام همین آزمایش در آزمایشگاه های سطح شهر، مستلزم پرداخت هزینه های نسبتا سنگین است. به همین دلیل، به افرادی که به ابتلا به ایدز شک دارند، توصیه می کنیم به این کلینیک ها مراجعه کنند. در این مراکز بهداشتی درمانی، برای اینکه بحث انگ زدن به بیمار هم مطرح نباشد، خدمات بسیار متنوعی ارائه می شود که یکی از آنها، خدمات مشاوره رفتاری و انجام آزمایش ایدز است. همچنین راه های صحیح پیشگیری از ایدز یا جلوگیری از انتقال آن به سایر افراد خانواده هم آموزش داده می شود.

4. آیا تشخیص زودرس بیماری، بر درمان آن هم تاثیر دارد؟

بله، تشخیص زودرس ابتلا به ایدز، بسیار مهم است و به دو بخش تقسیم می شود. در بخش اول، فرد رفتار پرخطر انجام می دهد و در همان 24 ساعت اول متوجه می شود که احتمال آلوده بودن شریک جنسی یا سرنگ مشترکی که استفاده کرده، وجود داشته است. اگر این فرد، بلافاصله به کلینیک های مشاوره مراجعه کند، درمان کوتاه مدت پیشگیرانه برای جلوگیری از ابتلا برای او انجام می شود. در بخش دوم، فرد به بیماری ایدز که می تواند باعث تضعیف سیستم دفاعی بدن و تخریب سلول های صلاحیت دار ایمنی بدن بشود، مبتلا شده است. در این صورت، هرچقدر که تشخیص بیماری و شروع درمان سریع تر انجام بشود، بهتر می توان جلوی عفونت های فرصت طلبی که معمولا با تضعیف سیستم ایمنی رخ می دهد، گرفت. با این کار و درمان های صحیح، می توان طول عمر افراد بیمار را هم به حد مطلوب نزدیک تر کرد. تشخیص زودرس این بیماری در پیشگیری و درمان آن بسیار موثر است.